در قسمت قبلی روایت‌های بله داستان شکل‌گیری کانال «یک اتفاق خوب» را برایتان روایت کردیم. در این قسمت می‌خواهیم به سراغ یکی از مدارس فعال در بله برویم. مدرسه سراج تلاش می‌کند با اجرای الگوی تعلیم و تربیت ایرانی اسلامی دانش‌آموزان را برای جهان امروز آماده کند.
روز ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ بود. ساعت ۹ صبح با سید مسعود علم‌الهدی، معاون تعلیم و تربیت مجتمع آموزشی فرهیختگان سراج، در فضای این مدرسه دیدار کردیم و دربارۀ این مجتمع آموزشی با او گفت‌وگو کردیم. در ادامه، خلاصه‌ای از این گفت‌وگو را خواهید خواند.
آغاز به کار مجتمع آموزشی فرهیختگان سراج
مجتمع آموزشی سراج از سال ۱۳۹۴ کار خودش را شروع کرد. دغدغۀ اصلی‌شان ایجاد مدارس پیشرو در حوزۀ تعلیم و تربیت بود. مؤسسۀ برهان پشتیبان این دغدغه بود و الگویی جدید در حوزۀ تعلیم و تربیت طراحی و اجرا شد. نمونه‌هایی هم از قبل در کشور وجود داشت، مانند مدرسۀ میزان، مدرسۀ حکمت بابلسر و… که علاقه‌مند بودند در حوزۀ آموزش‌وپرورش کار جدیدی را رقم بزنند که اثرگذار باشد.
مجتمع آموزشی فرهیختگان سراج هم با همین پشتوانه‌ها و با بررسی مطالعات انجام‌شده دربارۀ این مدرسه‌ها قدم در راه گذاشت. یکی از دغدغه‌های اصلی این مجتمع، برنامه‌ریزی برای فعالیت در حوزۀ فضای مجازی است. سراج کوشش می‌کند علاوه بر برنامۀ درسی آموزش‌وپرورش، در حوزۀ تربیتی و فضای مجازی هم حرفی برای گفتن داشته باشد.
سید مسعود علم‌الهدی دربارۀ آغاز کار مجتمع برایمان گفت: «شروع کار ما با دبستان بود. سال اول پایه‌های دبستان به علاوۀ یک پایه از متوسطۀ دورۀ اول آغاز به کار کرد. بعد از آن، مجتمع کم‌کم سال‌به‌سال تکمیل شد. در سه سال گذشته مجتمع کامل شد، از پیش‌دبستان تا پیش‌دانشگاهی پسرانه.»
هدفشان این بود که دوران سیزده‌سالۀ تحصیل در آموزش‌وپرورش (از پیش‌دبستان تا متوسطۀ دورۀ دوم) را یک بار تجربه کنند. و بعد راجع به تأسیس شعب دیگر و مدارس دخترانه تصمیم بگیرند.
الگوی تعلیم و تربیت ایرانی اسلامی
روش تعلیم و تربیتی که در مجتمع آموزشی سراج اجرا شده الگویی برای دیگر مدارس در تهران و شهرهای دیگر ایران بوده است. این الگو را به‌صورت رایگان در اختیار همکارانشان قرار داده‌اند. علم‌الهدی دراین‌باره گفت: «همکاران ما از شهرستان‌ها و مدارسی که دغدغه‌مند بودند آمدند و از نزدیک روش ما را دیدند و اطلاعات گرفتند و الان خودشان دارند بومی‌سازی و اجرایش می‌کنند.»
سراجی‌ها در تلاش هستند این الگو را به مدارس دولتی هم معرفی کنند. «ما معتقدیم که الگوی تعلیم و تربیتی که به یک مدرسۀ غیرانتفاعی منحصر باشد هنر نیست. وقتی الگو در شعبه‌های مختلف و در مدارس دیگر قابلیت اجرا داشته باشد، آن وقت می‌توانیم ادعا کنیم که این الگویی عمومی است و نه الگویی خاص با شرایط خاص و برای مدارس خاص.»
برای طراحی این الگو، نمونه‌های داخلی و خارجی اجراشده بررسی و تحلیل شده است. با اجرای الگو به نقاط قوت و احیاناً ضعف آن پی می‌برند و به‌طور مداوم آن را اصلاح و تکمیل می‌کنند. در الگوی سراج، ابتدا مشخص می‌کنند که هر دانش‌آموز لازم است چه توانمندی‌هایی را در حوزه‌های، علمی، اجتماعی، تربیتی به دست بیاورد. سپس تلاش می‌کنند دانش‌آموزان را در این مسیر همراهی و یاری کنند.
شروع این الگو از مدارس علامه‌حلی بوده و کم‌کم به مدارس دیگر هم راه یافته و رشد کرده است. «دغدغۀ اصلی این بود که ما در حوزۀ تعلیم و تربیت الگوی داخلی مدونی نداریم و صرفاً داریم کاری تکراری در حوزۀ آموزشی انجام می‌دهیم و فقط کتاب‌ها عوض می‌شود. داریم همان الگوی خارجی را اجرا می‌کنیم و خود نهاد مدرسه هم نهاد بومی ایرانی اسلامی نیست و باید تحولی در آن ایجاد شود.»
آموزش مسئله‌محور
برای تدوین و طراحی این الگوی آموزشی مؤسسۀ برهان در چند زمینه فعالیت می‌کند. برای نمونه، با سازمان انتشار کتب درسی (با همکاری آموزش‌وپرورش) وارد تعامل شده‌اند تا به تألیف کتب طرح درس‌های مسئله‌محور کمک کنند و برخی دروس، مانند مطالعات اجتماعی، مسئله‌محور شوند.
این مؤسسه با این هدف در چند شاخه فعالیت می‌کنند: «چارسوق فعالیتی برای آشنایی فعالان تعلیم و تربیت کشور با حوزۀ آموزش تربیتی و آشنایی و شبکه‌سازی آن‌ها با هم است. الگوی سراج نمونه‌ای بومی‌شده و داخلی است که سال به سال تکمیل می‌شود و قابلیت دارد به مدارس دیگر
ارائه شود. تألیف کتب و… از بخش‌هایی است که باید تحولاتی در آن ایجاد شود که قابلیت کاربردی بیشتری پیدا کند. ما هم، در مجتمع سراج، یکی از بازیگران این حوزه در طراحی و پیاده‌سازی این الگو و تکمیل آن هستیم.»
چالش روز فارسی
روی میز آقای علم‌الهدی یک نسخه از گلستان سعدی بود که از انس و الفتشان با این کتاب خواندنی نشان داشت. دربارۀ گلستان ازشان پرسیدیم. «خیلی وقت‌ها تلاش می‌کنیم بچه‌ها به‌جز کتاب‌های فارسی مدرسه، کتاب‌های اصلی این زمینه را هم مطالعه بکنند. این در متوسطۀ اول بیشتر نمود دارد. من چون به نوشتن و نگارش علاقۀ شخصی دارم، غیر از کارهای مجتمع امسال معلم نگارش چند تا از پایه‌های متوسطۀ اول هم هستم.»
چالش «روز فارسی» از دیگر برنامه‌های مجتمع آموزشی سراج برای ارتباط بیشتر بچه‌ها با «زبان و ادبیات فارسی» است: «امسال راه‌اندازی‌اش کردیم و برای اولین بار اجرا شد. می‌خواستیم طعم نوشتن را به بچه‌ها بچشانیم. چند تا بخش در نظر گرفتیم. یکی‌اش مشاعره بود. بچه‌ها با شعر غریبه هستند. چند دیوان شعر در اختیارشان قرار دادیم. از هر کس خواستیم ده بیت با یک حرف آغازین پیدا کند و حفظ کند تا بتواند در مسابقۀ مشاعره، با استفاده از آن ده تا بیت برای برنده شدن گروهش تلاش کند.»
+ شکرستان
خواندن گلستان اما بخش اصلی برنامه‌ای است با عنوان + شکرستان. اسم زنگ‌های فارسی در مجتمع سراج خلاقانه انتخاب شده است: «میرزا قلمدون» (نگارش) و «شکرستان» (ادبیات). + شکرستان مخصوص گلستان‌خوانی است: «حکایت‌ها را می‌خوانیم، درباره‌شان گفت‌وگو می‌کنیم، بچه‌ها کلمات جدید را یاد می‌گیرند و دایرۀ لغاتشان گسترده‌تر می‌شود. بعد از آن، بچه‌ها حکایت را بازنویسی و ساده‌نویسی می‌کنند و دربارۀ حکمت و موضوع آن حکایت گلستان مباحثه می‌کنیم. هدفمان این است که دانش‌آموز خودش را محدود به کتاب درسی نبیند و جسارت پیدا کند فراتر از آن را هم تجربه کند.»
برنامۀ جذاب دیگری که برای روز فارسی طراحی شده بود تلفیق ادبیات و رسانه بود. «انیمیشنی را به‌صورت صامت پخش کردیم و از بچه‌ها خواستیم در مرحلۀ اول راجع به مفهومش بنویسند. انیمیشن بعدی را پخش کردیم و ازشان خواستیم برایش دیالوگ بنویسند و دوبله‌اش بکنند.»
در این روز، از گنجینۀ ادبیات فارسی بهره گرفتند تا دانش‌آموزان با شاعران معاصر و زنان شاعر ایران نیز آشنا شوند. «از شعر پروین اعتصامی چند نمونه حکایت در اختیار بچه‌ها قرار دادیم و ازشان خواستیم این حکایت‌ها را به قصه و داستان تبدیل کنند. در مرحلۀ دوم، قرار شد بچه‌ها داستانشان را به نمایش رادیویی تبدیل کنند و هرکس یک نقش را بر عهده بگیرد و اجرا کند. بعد از این اجرا با کمک همدیگر فایل صوتی (پادکست) تولید کنند.»
اگر دویست میلیون جایزه بگیری
همان‌طور که آموزش در سراج با دیگر فضاهای آموزشی متفاوت است، سنجش نیز متفاوت است: «بعضی اوقات چند تا از درس‌ها یا یک بانک سؤال را مشخص می‌کنیم و صفحاتی را معین می‌کنیم و آزمون کتبی می‌گیریم. البته، در همین آزمون کتبی هم سؤال‌های کاربردی می‌پرسیم. مثلاً می‌پرسیم که در شورای مدرسه فلان اتفاق افتاده است. راه‌حل شما برای برون‌رفت از این مشکل چیست. برای ما تحلیل و رویکرد بچه‌ها به موضوع مهم است.»
در درس‌هایی مانند انشا هم موضوع‌هایی مطرح می‌کنند که بچه‌ها را به فکر وادارد. «مثلاً چون بچه‌های هفتم و هشتم در سن الگوپذیری هستند، از موضوعات مرتبط استفاده می‌کنیم. مثلاً خیلی دوست داشتم جای …………. باشم. جای خالی را پر کن و بگو چرا. بچه‌ها این روزها دغدغه‌های اقتصادی دارند. موضوع می‌دهیم: اگر من جایزه‌ای دویست‌میلیونی برنده شوم باهاش چی‌کار می‌کنم.»
در این انشاها هم ساختار نوشتار بچه‌ها، درست‌نویسی، املا و… برای مربیان سراج مهم است، اما مهم‌تر از آن، شناخت دغدغه‌های بچه‌ها و دیدگاه آن‌ها به این موضوعات بحث‌برانگیز است.
سازمان فضای مجازی سراج
برای راه‌اندازی مجتمع سراج به حمایت‌های مالی و معنوی نیاز داشتند. «سازمان فضای مجازی سراج» پشتیبان راه‌اندازی مدرسه شد و به‌نوعی هیئت مدیرۀ اولیه را شکل داد. نام سراج را هم به همین دلیل انتخاب کردند. «سازمان فضای مجازی سراج بیشتر به‌دنبال تربیت نیروی رسانه‌ای است که در حوزۀ فضای مجازی برای کشور فعالیت کنند. فضای مجازی حوزۀ بسیار حساسی است و به‌نوعی شمشیر دو لبه است. بنابراین این سازمان به این نتیجه رسید که آموزش در این زمینه باید از سنین قبل از دانشگاه آغاز شود.»
مجتمع آموزشی سراج هم از این نظر به دنبال آموزش دانش‌آموزان در زمینۀ فضای مجازی است. «الان طرحی که دارد در فضای مدرسه با نگاه بلندمدت اجرا می‌شود این است که اگر دانش‌آموزی توانمند شناخته شد، در حوزۀ تربیتی و حوزۀ تخصصی‌اش از همین سن‌های کمتر در این زمینه آموزش ببیند.»
در مجتمع آموزشی سراج از وسایل الکترونیک به‌روز استفاده می‌شود. دانش‌آموزان با نرم‌افزارهای روز دنیا آشنا هستند: «بچه‌های ما از چهارم یا پنجم دبستان از لپ‌تاپ استفاده می‌کنند. در مقاطع پایین‌تر با رایانه و برخی ابزارهای اولیه آشنا می‌شوند. استفاده از این نرم‌افزارها را با بعضی درس‌هایشان تلفیق می‌کنیم؛ یعنی هنگام یادگیری ریاضی با اکسل هم آشنا می‌شود. برای درس فارسی یاد می‌گیرد از نرم‌افزار ورد استفاده کند. وقتی می‌خواهد برای درس اجتماعی ارائه بدهد از پاورپوینت کمک می‌گیرد. ولی فراتر از آن، حوزۀ سواد رسانه و سواد فضای مجازی برای ما مهم است.»
تعامل و ارتباط به سبک سراج
ارتباط مستمر و نزدیک با اولیای دانش‌آموزان یکی از دغدغه‌های همیشگی مجتمع آموزشی سراح بوده است: «ما در حوزۀ ارتباطی با اولیا از سال اول به دنبال سیستمی داخلی و اتوماسیونی جامع بودیم، اما دیدیم که پیاده‌سازی و بومی کردن سیستم‌های موجود در مدرسۀ ما با مشکلاتی همراه می‌شود. در دسترس‌ترین پیام‌رسان آن سال‌ها تلگرام بود که در شروع کار ازش استفاده کردیم، اما یکی دو سال بعد تصمیم گرفتیم بیاییم سمت پیا‌م‌رسان‌های داخلی. چند نمونه را نصب و بررسی کردیم و سال ۱۳۹۵ یا ۱۳۹۶ بود که با پیام‌رسان بله آشنا شدیم و از آن وقت به بعد اکثر گروه‌های مدرسۀ ما در پیام‌رسان بله تشکیل شد.»
علاوه بر کانال اصلی مجتمع آموزشی سراج، هر پایۀ تحصیلی هم یک تابلو اعلانات دارد. خانواده‌ها در بله گروه‌های مجزایی دارند، مدیران و همکاران مجتمع هم برای ارتباط با یکدیگر و هماهنگی از گروه‌ها و کانال‌های اطلاع‌رسانی‌شان در بله استفاده می‌کنند.
هنگامی که مدارس، به هر دلیلی، آنلاین می‌شود، محتوای آموزشی ضروری را تولید می‌کنند و در کانال مربوط به هر پایه در بله قرار می‌دهند. با این روش، آموزش دانش‌آموزان ادامه می‌یابد و محتوای آموزشی در دسترس آن‌ها قرار می‌گیرد.
پیشنهادهای سراج برای بله
سراجی‌ها به هشتگ‌گذاری برای بازیابی و دسته‌بندی مطالب نیاز دارند و پیشنهاد می‌دهند کارکرد هشتگ‌ها در بله بهبود یابد. برخی والدین نیز از گوشی‌های اپل استفاده می‌کنند و با استفاده از نسخۀ وب به بله متصل می‌شوند. کاربران اپل اعلان‌ها (نوتیفیکیشن) را دریافت نمی‌کنند و این باعث می‌شود از اطلاعیه‌ها و اخبار مهم مدرسه مطلع نشوند. سید مسعود علم‌الهدی پیشنهاد می‌دهد نسخه‌ای مجزا برای iOS طراحی شود یا قابلیت دریافت اعلان برای کاربران وب هم فعال شود.
ورزش کند تن را قوی
فضای مدرسۀ سراج سرشار از انرژی و شور بود. در حین این گفت‌وگو، صدای بچه‌ها را می‌شنیدیم که در حیاط مدرسه مشغول مسابقۀ فوتبال بودند. آن‌ها تیمشان را با تشویق حمایت می‌کردند و گاهی هم به تصمیم‌های داور مسابقه اعتراض می‌کردند. هیجان بچه‌ها برای این مسابقۀ ورزشی وصف‌ناپذیر بود، خیال آدم پر می‌کشید به سال‌های تحصیل در مدرسه.
فرصت دیدار ما به پایان رسید و با این محیط دوست‌داشتنی خداحافظی کردیم. در این متن خلاصه‌ای از گفت‌وگویمان با سید مسعود علم‌الهدی را با شما به اشتراک گذاشتیم. داستان‌های بعدی از مجموعۀ روایت‌های بله را می‌توانید همین‌جا در «وبلاگ بله» بخوانید یا کانال روایت‌های بله را دنبال کنید.
اگر هنوز اپلیکیشن بله را نصب نکرده‌اید، می‌توانید از این‌جا اپلیکیشن بله را دانلود کنید.