در قسمت قبلی «روایت‌های بله»، داستان مجتمع آموزشی «حکمت نبوی» را برایتان روایت کردیم. در این قسمت می‌خواهیم به سراغ یکی دیگر از مدارسی برویم که از اپلیکیشن بله استفاده می‌کنند. دبیرستان تیزهوشان دورۀ اول علامه‌حلی ۲ یکی از مدارسی است که برای ارتباط با اولیا و دانش‌آموزان پیام‌رسان بانکی بله را انتخاب کرده است.
روز ۱۶ اسفند ۱۴۰۱ ساعت ۴ عصر با سجاد ایرجی، معاون آموزشی علامه حلی ۲، و سجاد نوبختی، مشاور و معلم راهنمای علامه‌حلی ۲، در بله دیدار کردیم. علامه‌حلی ۲ از دبیرستان‌هایی است که در بسیاری تغییرات آموزشی پیشگام و پرچم‌دار بوده است. در این دیدار، دربارۀ شکل‌گیری علامه‌حلی ۲ و فعالیت‌های آموزشی این مدرسه با هم گفت‌وگو کردیم. در ادامه، خلاصه‌ای از این گفت‌وگو را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.
تاریخچۀ سمپاد
در این دیدار، سجاد ایرجی برایمان از تاریخچۀ مدارس تیزهوشان گفت. او توضیح داد: «مدارس سمپاد قبل از انقلاب تأسیس شدند و سال ۱۳۵۴ یا ۱۳۵۶ اولین مدرسۀ سمپاد حوالی چهارراه لشکر تأسیس شد. این مدرسه مربوط به دورۀ دوم بود. بعد هم مدرسۀ دورۀ اول و متناظرش تشکیل شد.
«بعد از انقلاب فرهنگی، این مدارس هم تعطیل شدند. چون مثل دانشگاه‌ها ذیل بنیاد پهلوی بودند. بعد از انقلاب، مرحوم دکتر اژه‌ای عامل و بانی ماجرا شدند و مدارس سمپاد را دوباره احیا کردند. در آن زمان، نمایشگاهی از دستاوردهای پژوهشی تشکیل شد که نمایشگاه علامه‌حلی نام گرفت.»
در آن روزها، در مراکز استان‌ها و در کل کشور شاید نزدیک به ۳۰ مدرسۀ سمپاد وجود داشته است. در تهران، مدارس پسرانه «علامه‌حلی» و مدارس دخترانه «فرزانگان» نام دارند. در شهرهای دیگر، نام‌های دیگری هم انتخاب شده است مانند «شهید بهشتی» در اصفهان یا «شهید دستغیب» در شیراز. اما همۀ این مدارس ذیل «سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان» بوده‌اند.
در گذشته، این مدارس و باشگاه دانش‌پژوهان جوان همه ذیل مجموعه بودند، یک معاونت از ریاست جمهوری. اما در زمان ریاست‌جمهوری دکتر احمدی‌نژاد همه ذیل معاونت وزیر آموزش‌وپرورش قرار گرفتند. در آن زمان، مدارس سمپاد فقط از بُعد کمی رشد کردند. در حال حاضر، نزدیک به ۶۰۰ مدرسه از این نوع در سراسر کشور مشغول آموزش دانش‌آموزان هستند.
مدرسۀ علامه‌حلی ۲ دومین دبیرستان دورۀ اول در تهران است. این مدرسه در سال ۱۳۷۲ تأسیس شد. در واقع، معادل مقطع راهنمایی در نظام قدیم است. تا دورۀ ۱۸ فارغ‌التحصیلان این مدرسه برای مقطع دبیرستان به علامه‌حلی ۱ می‌رفتند. اما با افزایش تعداد مدارس سمپاد، در منطقۀ ۴ مدرسۀ متناظر علامه‌حلی ۲ تأسیس شد و علامه‌حلی ۱۰ نام گرفت. هم‌اکنون دانش‌آموزان علامه‌حلی ۲ برای مقطع دوم دبیرستان به آن مدرسه می‌روند. در واقع، شماره‌های مدارس علامه‌حلی نشان‌دهندۀ ترتیب تأسیس آن‌ها در مقطع خودشان است.
جوانان برنای ایران‌زمین
قبل از انقلاب، استادانی که در مدارس سمپاد تدریس می‌کردند مجموعه‌ای بودند از استادان خارجی و معلمان نمونۀ آموزش‌وپرورش ایران. اما بعد از انقلاب، برخی فارغ‌التحصیل‌های علامه‌حلی هم به جمع معلمان مدرسه پیوستند. برای نمونه، استاد ناصرزاده یکی از استادان مدارس سمپاد هستند که خودشان از دانش‌آموزان دورۀ اول همین مدارس بوده‌اند. یا استاد شکوهی قبل از انقلاب مدرس بوده‌اند و بعد از انقلاب هم در همین مدارس تدریس می‌کنند.
مدرسۀ علامه‌حلی ۲، به‌طور خاص، با همت جمعی از همین دانش‌آموخته‌ها شکل می‌گیرد. سجاد ایرجی می‌گوید: «البته همۀ دبیران از فارغ‌التحصیل‌های مدرسه نیستند، اما تعداد زیادی از همین فارغ‌التحصیل‌های مدرسه هستند. ممکن است فعالیت شغلی جدی‌ای هم خارج از مدرسه داشته باشند، اما بخشی از وقتشان را به مدرسه اختصاص می‌دهند. در حال حاضر، میانگین سنی معلم‌های مدرسه ۲۵ سال است. معلم‌های مدرسۀ ما هم اکثراً از فارغ‌التحصیل‌های مدرسه و از دانشجوهای دانشگاه‌های برتر کشور هستند.»
سنجش استعداد و نه سنجش هوش
برای تحصیل در مدارس سمپاد باید در آزمون ورودی پذیرفته شد. دو آزمون ورودی برگزار می‌شود، یکی در پایۀ ششم و یکی هم در پایۀ نهم. محتوای این آزمون از درس‌های ادبیات، علوم، ریاضی و استعداد تحصیلی است. «الان در تهران سالانه حدود ۱۲۰۰ نفر در مدارس پسرانه پذیرفته می‌شوند. ما خودمان در سال اخیر ۱۲۸ نفر دانش‌آموز گرفتیم. به‌طور میانگین ۱۰۰ نفر دانش‌آموز پذیرش می‌کنیم.»
این آزمون ورودی همیشه یکسان نبوده است و در سال‌های اخیر بیشتر روی یافتن استعدادها تأکید می‌شود. ایرجی می‌گوید: «در گذشته، تمرکز سمپاد روی هوش بود. الان اما سمپاد جدید بر استعداد تکیه می‌کند. ما به دنبال استعداد تحصیلی هستیم و ممکن است تعداد این دانش‌آموزان حدود ۵ تا ۱۰ درصد کل باشد.»
کارسوق: اردو، آموزش، بازی، رقابت
بسیاری از رویدادهای تازه و نوآورانه در سطح مدارس هم از همین مدرسه‌های خاص آغاز شده و کم‌کم در سطح تهران و کل کشور فراگیر شده است. برگزاری نمایشگاه‌های پژوهشی، رویدادهایی به نام کارسوق، برخی مسابقات و راهنمایی دانش‌آموزان مشتاق شرکت در المپیاد از جملۀ این رویدادهاست.
راجع به کارسوق پرسیدیم. آقای ایرجی برایمان توضیح دادند: «کارسوق‌های ما معمولاً روزهای پنجشنبه یا جمعه برگزار می‌شود. مدت آن یک‌روزه و گاهی هم دوروزه است، همراه با شب‌مانی در فضای مدرسه. یادگیری با طعم لذت است. بچه‌ها شرکت می‌کنند و آن مفهومی را که قرار است آموزش داده شود تجربه می‌کنند و عمیقاً یاد می‌گیرند. مثلاً برای اینکه چند تا مفهوم زیست‌شناسی را به بچه‌ها یاد بدهیم کارسوقی را اجرا کردیم به اسم: کارسوق آخرین بازمانده. داستان این کارسوق این بود که بیماری‌ای همه‌گیر می‌شود و حتی یکی از معلم‌هایشان هم بیمار می‌شود. آن‌ها باید ترکیب دارویی پیدا کنند که بتواند این بیماران را درمان کند. یا مثلاً در کارسوق صنایع غذایی با فرایند تولید پاستیل، نوشابۀ انرژی‌زا و پفک آشنا شدیم.»
آقای نوبختی کارسوق را چنین معرفی کردند: «کارسوق در واقع اردو و آموزش و بازی و رقابت است. یعنی اگر این چهار تا را مخلوط کنیم اسمش می‌شود کارسوق. فقط هم برای درس‌های ریاضی شیمی و… نیست. مثلاً یک کارسوق تخمین داریم که مربوط به گروه فیزیک است. بچه‌ها یاد می‌گیرند به‌صورت فیزیکی میزان مسافت یا سرعت نور را تخمین بزنند. این با بازی انجام می‌شود. یکی دیگر، کارسوق یا کارآزمون کندو است که به مهارت‌های زندگی مربوط می‌شود، مهارت‌هایی مانند کار گروهی، هویت، خودآگاهی، نظم، ارتباط مؤثر، مسئولیت‌پذیری و مهارت‌هایی که سازمان بهداشت جهانی WHO مطرح کرده است. در مدرسه یک کلاس پویش هم داریم که این ۱۱ تا مهارت را آنجا آموزش می‌دهیم و عملی تمرین می‌کنیم.»
یادگیری با طعم لذت
مدرسۀ علامه‌حلی ۲ هم مانند مدارس دیگر از ساختار معمول آموزش‌وپرورش پیروی می‌کند، اما چند نمونه نوآوری و چند نقش تازه هم به آن ساختار افزوده است. «مدیر مدرسۀ علامه‌حلی ۲ در تعامل بین سمپاد و آموزش‌وپرورش مشخص می‌شود و باید نیروی رسمی باشد. مانعی ندارد که دیگر همکاران غیررسمی باشند. مدارس سمپاد با هم ارتباطی ندارند و ۱۰۰ درصد مستقل هستند. فقط مدیرشان را سمپاد مشخص می‌کند. دو تا معاون داریم: معاون اجرایی و معاون آموزشی و پژوهشی.»
در علامه‌حلی ۲، هر درس گروه آموزشی مستقلی دارد. «مثل دانشگاه که دپارتمان‌های آموزشی دارد ما هم در مدرسه گروه‌های آموزشی داریم. معلمی که ایدۀ بهتر یا سابقۀ بیشتری دارد در آن گروه مسئول دپارتمان است. دیگر اعضای گروه با همفکری و در تعامل با هم طرح درس و برنامه‌های آموزشی دیگر را مصوب می‌کنند، سر کلاس اجرا می‌کنند، ارزیابی می‌کنند و پیش می‌روند. آن‌ها تصمیم می‌گیرند که در فضای آموزش، پژوهش و فرابرنامه در هر درس چه برنامه‌هایی اجرا شود. یکی از نقش‌های متفاوت در علامه‌حلی ۲ نقش معلمان راهنمای مدرسه است که آقای نوبختی هم از این معلم‌های راهنما هستند.»
بخش جالب‌توجه دیگر قسمت پژوهشی مدرسه است که کلاس‌های فوق برنامۀ مدرسه و کلاس‌های پژوهشی مدرسه را به کمک همان دپارتمان‌ها و مسئول گروه‌ها برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند. «بچه‌ها در فضای پژوهشی انتخابی عمل می‌کنند، یعنی رشته‌های مختلف را می‌بینند و انتخاب می‌کنند و پژوهش می‌کنند. نتیجۀ این پژوهش‌ها را در نمایشگاه سالانه‌مان در اردیبهشت ماه به نمایش می‌گذاریم که فانوس نام دارد و هم‌زمان یک سمینار هم ارائه داده می‌شود.»
در این مدرسه، کلاس‌های عصرانه هم برگزار می‌شود که اختیاری است و دانش‌آموان می‌توانند مهارتی را یاد بگیرند، از رباتیک و علوم کامپیوتر گرفته تا زبان‌های مختلف مانند آلمانی.
عمیق‌تر، جذاب‌تر، خلاقانه‌تر بیاموز
در مدرسۀ علامه‌حلی ۲، اهداف کتاب درسی اهمیت دارند اما طرح درس‌ها متفاوت با شیوه‌های معمول ارائه می‌شود. دانش‌آموزان همان مفاهیمی کتاب‌های درسی مقطع خودشان را با روش‌های خلاقانه و گاهی شبیه به فعالیت یا کار عملی یاد می‌گیرند. گاهی هم از طریق بازی آموزش می‌بینند. «البته بعضی دروس مثل ادبیات، فراتر از کتاب درسی است. بچه‌ها ساعت‌های گلستان‌خوانی و شاهنامه‌خوانی دارند و با نقالی و سبک شاهنامه و تاریخ شعر فردوسی آشنا می‌شوند. استقبالشان هم بسیار خوب بوده است.»
یکی از درس‌های متفاوت علامه‌حلی، درسی است به اسم پویش که روی مهارت‌های زندگی تمرکز می‌کند، مهارت هایی مانند تفکر نقادانه، کنترل هیجان، کار گروهی، هویت، خودآگاهی، نظم، ارتباط مؤثر، مسئولیت‌پذیری. معلم‌های پویش هم اغلب از معلم‌های راهنمای مدرسه هستند و در قالب بازی و فعالیت این مهارت‌ها را به بچه‌ها آموزش می‌دهند.
در علامه‌حلی ۲، بچه‌ها با علم روز دنیا آشنا می‌شوند. ازآنجاکه علوم رایانه در دنیا به‌سرعت پیشرفت کرده است، در این مدرسه هم مقدمات این علم آموزش داده می‌شود. «در درس کامپیوتر، بچه‌ها با زبان برنامه‌نویسی پایتون، طراحی وب و html آشنا می‌شوند. همچنین مقدماتی از تفکر الگوریتمی را یاد می‌گیرند. بعد از آن، در کلاس‌های پژوهشی بچه‌ها می‌توانند مسئله حل کنند و مثلاً یک برنامه بنویسند که بتواند با کمک هوش مصنوعی پلاک ماشین‌ها را بخواند.»
که او هست بر نیک و بد رهنما
معلمان راهنمای مدرسۀ علامه‌حلی ۲ نقش مهمی در آموزش و پرورش بچه‌ها ایفا می‌کنند. هر چیزی به بچه‌ها ارتباط دارد به معلمین راهنما هم ارتباط دارد. آن‌ها پل ارتباطی بین مدرسه و خانواده‌ها هم هستند. معلم راهنما در علامه‌حلی ۲ به‌عنوان مربی، هدایتگر و همراه همیشگی، تنظیم‌کننده، رابط بین مدرسه و خانواده و نیز خانواده و دانش‌آموز نقش ایفا می‌کند.
معلم راهنما کسی است که همیشه کنار دانش‌آموز است و در بُعد تحصیلی، خانوادگی، دوستی و… به دانش‌آموز کمک می‌کند. سجاد نوبختی در این زمینه می‌گوید: «هر پایه یک تیم معلم راهنما دارد. در مدرسۀ ما همۀ کارها تیمی انجام می‌شود. یک نفر مسئول هر تیم داریم که نمایندۀ آن تیم در شورای مدرسه است. مثلاً در پایۀ نهم ۱۵۷تا دانش‌آموز داریم در قالب شش کلاس و برای این دانش‌آموزان حدود ۱۵ روز نفر مشاور داریم. پنج نفریم. هر پنج نفر برای ۱۵۷ نفر برنامه‌ریزی می‌کنیم و همه را می‌شناسیم.»
آزمون‌های مدرسه نیز کیفی است. کارنامه‌های توصیفی می‌دهند و فقط برای پرونده نمرۀ عددی دارند. «تفاوت دیگری که داریم با مدارس دیگر این است که عنصر مقایسه را حذف کردیم. چیزی به اسم مقایسه نداریم. رقابت را حذف نکردیم، اما مقایسه را حذف کردیم. وقتی مقایسه نداریم، تراز هم نداریم و در نتیجه رتبه هم نداریم. هیچ درسی مهم‌تر از درس دیگری نیست و هیچ دانش‌آموزی هم بالاتر از دانش‌آموز دیگری قرار نمی‌گیرد. البته، سنجش کیفی و عمیق دانش‌آموزان را در هر درسی اجرا می‌کنیم و می‌دانیم دانش‌آموز در هر درس در چه ابعادی ضعیف است و چه نقاط قوتی دارد. نقاط قوت را تقویت می‌کنیم و تلاش می‌کنیم نقاط ضعف را مرتفع کنیم.»
چون درس‌ها را پژوهش‌محور تدریس می‌کنند، پژوهش‌محور و مهارت‌محور هم ارزشیابی انجام می‌دهند. این ارزشیابی، که کارآزمون نام دارد، ترکیبی است از آموزش، ارزشیابی و کارسوق. مثلاً کارآزمون ادبیات از ۸ صبح تا ۵ بعدازظهر طول می‌کشد.
میریم اردو، کار و بازی، بَه، چه نیکو!
در مدرسۀ علامه‌حلی ۲، در طول سال تحصیلی و حتی تابستان بین دو تا سه اردو برگزار می‌شود که ابعاد تربیتی این تجربه برای معلمین راهنما بسیار مهم است. چالش‌هایی که در اردو با آن‌ها مواجه می‌شوند، خاطره‌های شیرین این اردوها و تجربه‌های جدید برای دانش‌آموزان و معلم‌ها به‌یادماندنی و تأثیرگذار است.
در تابستان هم مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و کلاس‌های اختیاری (مهارتی و پژوهشی) برای بچه‌ها تدارک می‌بینند. مثلاً اردوهای تاریخ‌گردی، کوه‌گردی، آشنایی با تهران قدیم، بازدید از مکان‌های فرهنگی و تاریخی، کلاس‌های آموزشی مانند مهارت شخصیت‌شناسی، جنگ‌افزارسازی، طراح شو، نجوم، و کلاس‌های ورزشی.
جنگ‌افزارسازی
ازشان پرسیدیم چه خاطره‌ای از مدرسه برایشان پررنگ‌تر است. برایمان راجع به یکی از کلاس‌های پژوهشی گفتند. «توی کلاس‌های پژوهشی، بچه‌ها مشغول ساختن بمب بودند. قرار بود بمب صوتی بسازند و قدرتش را بسنجند. باید می‌رفتیم نیتروژن مایع می‌گرفتیم. اون موقع فقط خود سازمان انرژی اتمی توزیع می‌کرد. با مجوز و نامه و… کارهای اداری‌اش را انجام دادیم و مسئول خرید مدرسه رفت تحویل گرفت و به چه سختی به مدرسه آورد. در مدرسه، محفظۀ نگهداری‌اش را داشتیم. چند بار بمب را ساختند و موفق نبود. بار آخر خیلی پرملات درستش کردند. خاصیت بمب هم صوت و موج بود. مصادف بود با آن سال‌های که داعش قدرت گرفته بود. این بار طوری موج ایجاد کرد که درهای رختکن شکست و صدای مهیبی هم ایجاد شد. همسایه‌های مدرسه آمدند به خیابان. همه فکر می‌کردند موشکی چیزی زده‌اند.»
بله در علامه‌حلی ۲
علامه‌حلی ۲ از سال ۱۳۹۸ در بله فعال است و راه ارتباطی مسئولان مدرسه با اولیا از طریق اپلیکیشن بله است. «ما از سال ۱۳۹۸-۹۹ به دنبال فضایی برای ارتباط با اولیا بودیم. در آن زمان، با دانش‌آموزان ارتباط مستقیم در فضای مجازی نداشتیم، به‌جز معلمین راهنما. الان هم معلم‌های راهنما با بچه‌ها در ارتباط هستند. می‌خواستیم جایی گروهی داشته باشیم برای اطلاع‌رسانی، ارسال رضایت‌نامه و… پیام‌رسان‌ها را بررسی کردیم، برایمان مهم بود که تعداد افراد زیادی بتوانند عضو شوند و تاریخچۀ پیام‌ها حفظ شود.»
بعد از جست‌وجو و بررسی پیام‌رسان‌ها در نهایت بله را انتخاب کردند. «برای ارتباط با اولیا و اطلاع‌رسانی از بله استفاده می‌کنیم. اولیای هر پایه هم برای همفکری در بله یک گروه دارند. گروه‌های کاری خودمان هم در بله است. معلم‌های هر پایه با معلمین راهنمای آن پایه گروه دارند. معلمین راهنما، شورای مدرسه، کارهای پژوهشی و… همه گروه‌های مخصوص دارند و همه در بله‌ست.»
به‌جز استفاده از امکانات پیام‌رسانی، فارغ‌التحصیلان علامه‌حلی ۲، خیریه‌ای تشکیل داده‌اند که در آن از قابلیت‌های مالی بله، خصوصاً جمع‌سپاری مالی بله، استفاده می‌کنند.
در علامه‌حلی، به قابلیت نظرسنجی نیاز دارند و پیشنهاد می‌دهند بله این قابلیت را اضافه کند. همچنین، در امکانات کانال پیشنهاد می‌دهند بتوان از کل مطالب کانال یکجا خروجی گرفت. همچنین، پیشنهاد می‌دهند که بتوان به‌صورت شخصی‌سازی‌شده انتخاب کرد چه زبانه‌هایی نمایش داده شود.
و در پایان…
دیدار دلپذیر ما با سجاد ایرجی و سجاد نوبختی دو ساعت و نیم ادامه داشت. از هردویشان نکته‌ها آموختیم و از گفت‌وگو با ایشان لذت بردیم.
داستان‌های بعدی از مجموعۀ روایت‌های بله را می‌توانید همین‌جا در وبلاگ بله بخوانید یا کانال روایت‌های بله را دنبال کنید.
اگر هنوز اپلیکیشن بله را نصب نکرده‌اید، می‌توانید از این‌جا اپلیکیشن بله را دانلود کنید.