در گزارش‌های دیدارهای پیشین بله، داستان برخی کانال‌ها، خیریه‌ها و مدارس فعال در بله را برایتان روایت کردیم. این بار با داستان «ستاد توسعۀ فناوری نانو» همراه شما هستیم. ستاد توسعۀ فناوری نانو در بله کانال رسمی دارد و اطلاعیه‌ها، اخبار و گزارش‌هایش را در این کانال منتشر می‌کند. فناوری نانو یکی از فناوری‌های نوظهور و کاربردی است که در صنایع مختلف همچون منسوجات، داروها، صنایع فلزی، پتروشیمی، معدن و… کاربرد دارد.
در ۱۱ بهمن‌ماه ۱۴۰۱ در بله میزبان آقای محمد اکبرزاده، مدیر روابط عمومی ستاد نانو، و همکاران ایشان، آقایان حامد خروشان و مجید میرزایی، بودیم و دربارۀ تاریخچه و فعالیت‌های ستاد نانو با هم گفت‌وگو کردیم. در ادامه، گزارشی مختصر از این دیدار را خواهید خواند.
قدم در راه بگذاریم
سال ۱۳۷۹ بود که فعالیت‌های توسعۀ فناوری نانو در کشور شروع شد. افراد پیشرو در این فناوری در سال ۱۳۸۲ با رئیس‌جمهور وقت (آقای خاتمی) دیدار کردند و برای ایشان دربارۀ فناوری نوظهور نانو توضیح دادند و با حمایت رئیس‌جمهور، در مسیر توسعه و به‌کارگیری این فناوری قدم گذاشتند. قصۀ تشکیل ستاد ویژۀ توسعۀ فناورى نانو از همین جا آغاز می‌شود.
محمد اکبرزاده، مدیر روابط عمومی ستاد نانو، دربارۀ ورود ایران به این حوزۀ علمی می‌گوید: «برخلاف خیلی حوزه‌های علمی که ما دیر وارد شدیم، در این حوزه به‌موقع وارد شدیم. آن موقع بخشی بود تحت عنوان مرکز همکاری‌های ریاست جمهوری که کارش و مأموریتش تعاملات فناورانه با کشورهای دیگر بود. آنجا مأموریتی تعریف شد که جمعی راجع به این فناوری تحقیق کنند.»
ستاد نانو در نظر داشت برای فعالیت بلندمدت کشور در این حوزه چارچوبی تدوین کند، به همین منظور، برنامۀ راهبردى ده‌سالۀ فناورى نانو در ستاد تهیه و در مرداد ۱۳۸۴ تصویب شد. عنوان این چارچوب «سند راهبرد آینده» بود و «قرار گرفتن در میان ۱۵ کشور برتر جهان در حوزۀ فناورى نانو» را هدف ستاد در نظر گرفته بود: «آن موقع در ایران شاید حدود ده نفر می‌دانستند فناوری نانو چیست. نانو در واقع یک واحد اندازه‌گیری است، نانومتر. محققان نانو با همین سند می‌روند پیش مقام معظم رهبری و گزارش ارائه می‌دهند با دو شعار: بهبود کیفیت زندگی مردم و تولید ثروت. در آن جلسه، رهبری استقبال می‌کنند و سفارش می‌کنند که تغییرات سیاسی کشور باعث تغییر در خانوادۀ نانو نشود.»
پایان‌نامه‌های نانویی و حمایت‌های تشویقی
ستاد فناوری نانو کار خود را آغاز می‌کند و اولویت اول را به توسعۀ منابع انسانی اختصاص می‌دهد، یعنی پیدا کردن افرادی که در این حوزه فعالیت کنند. مثلاً برای جذب دانشجوهای توانمند حمایت‌های تشویقی در نظر می‌گیرند: «در دانشگاه‌ها عامل‌های تشویقی گذاشتند و گفتند هر دانشجویی پایان‌نامه‌اش را با موضوع فناوری نانو انتخاب کند برایش حمایت تشویقی در نظر می‌گیریم.»
محمد اکبرزاده معتقد است که این حمایت‌ها عامل مهمی برای تشویق دانشجویان و ورود به حوزۀ فناوری نانو بوده است: «دانشجویی بود در دانشگاه زنجان می‌گفت: ’وقتی حمایت تشویقی گرفتم اولین بار بود در زندگی‌ام که دیدم می‌شود از کار پژوهشی هم درآمد داشت. ما به‌عنوان یک تیم پژوهشی با ستاد نانو ارتباط گرفتیم و ستاد نانو بدون هیچ پروسۀ سخت اداری به ما کمک مالی کرد.‘»
این حمایت برای خیلی از دانشجویان انگیزه‌ای شد که در این زمینه پژوهش و تحقیق کنند. امروز بالغ بر ۴۰هزار دانش‌آموخته در حوزۀ فناوری نانو داریم و بیش از یک میلیون دانش‌آموز داریم که حداقل یک بار اسم نانو به گوششان خورده است.
دانش اندر دل چراغ روشن است
در سند راهبرد آینده، هشت برنامه برای ستاد توسعۀ فناوری نانو در نظر گرفته شده است و اجرای هر برنامه را کارگروهی پیگیری می‌کند. «ترویج و آموزش عمومی نانو» یکی از آن برنامه‌های مهمی است که اکبرزاده درباره‌اش برایمان توضیح داد: «ترویج فناوری نانو چند تا بخش دارد: دانش‌آموزی، دانشجویی، صنعتی، رسانه‌ای. در بخش دانش‌آموزی قرار بود به دانش‌آموزان بگوییم که نانو چیست و چه کار می‌کند و… مثلاً با مثال‌های ساده: قورمه‌سبزی و بریدن سبزی. این‌که اگر ماده‌ای را در سطح نانو تغییر دهیم می‌توانیم خواص متفاوتی از آن ماده بگیریم. برای دانش‌آموزان المپیاد نانو داریم. سالی ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر ثبت‌نام می‌کنند. در سه مرحله برگزار می‌شود. حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر به مرحلۀ دوم می‌رسند و از این جمع حدود ۳۰ نفر انتخاب می‌شوند و می‌آیند به صورت عملی در آزمایشگاه‌ها رقابت می‌کنند.» المپیاد نانو هر سال با موضوعی متمایز برگزار می‌شود و آموزش و پرورش هم با ستاد نانو همکاری می‌کند، اما در خود ستاد هم باشگاه دانش‌آموزی نانو دارند.
نانویی‌ها برای ترویج و توسعۀ این فناوری در دانشگاه‌ها هم برنامه‌هایی دارند: مسابقۀ ملی نانو در دانشگاه‌ها، استارتاپ‌های نانویی، حمایت‌های تشویقی و… : «برای دانشجویانی که تمایل داشته باشند برای تولید محصول و استفاده از فناوری گروه تشکیل بدهند گرنت در نظر می‌گیریم. این دانشجویان به کارگروه توسعۀ فناوری ما معرفی می‌شوند و سطح حمایتی تغییر می‌کند.»
در بخش صنایع هم تلاش می‌کنند با نشان دادن فواید و دستاوردهای نانو، صنایع مختلف را تشویق کنند از این فناوری استفاده کنند، چون صنایع هستند که می‌توانند این فناوری را کاربردی کنند و باعث شوند «تولید ثروت» اتفاق بیفتد.
در بخش رسانه، نانویی‌ها قصد دارند این فناوری را به عموم مردم معرفی کنند، از طریق معرفی برنامه‌ها، دستاوردها، شخصیت‌های برجسته و البته به کمک جشنوارۀ «نانو و رسانه». این جشنواره چند تا بخش عمده دارد: رصد مداوم رسانه‌ها، بخش آثار برتر در حوزۀ نانو، افراد با عملکرد برتر و… و توانسته است حلقه‌ای از خبرنگاران و فعالان حوزۀ علم و فناوری را دور هم جمع کند.
سفرها و بازدیدهای نانویی
ستاد نانو با هدف ترویج این فناوری فعالان این حوزه را در قالب تورهای رسانه‌ای به سفرها و بازدیدهای مختلف می‌برد تا آن‌ها را از نزدیک با فناوری نانو و پیشرفت‌های علمی کشور آشنا کند.
اکبرزاده سفر سمنان را از به‌یادماندنی‌ترین خاطره‌ها می‌داند: «سال ۱۳۹۸ بود که رفتیم سمنان برای دیدن پرتاب ماهواره. خیلی برای من جالب بود. من واقعاً هیچ تصوری از پرتاب ماهواره و جذابیتش نداشتم. هرقدر هم توی تلویزیون ببینید، یک هزارم آن حس را که حضوری تجربه کنید ندارید، آن لحظه‌ای که این ماهواره مثل شیر غرش می‌کند و آدم آن صدای خیلی مهیب و نور را می‌شنود و می‌بیند. بچه‌ها واقعاً گریه‌شان گرفته بود.»
از آنجا که ترویج فناوری نانو و آگاهی‌رسانی دربارۀ آن از اهداف ستاد نانو است، در طبقۀ همکف ستاد نانو نمایشگاهی از دستاوردهای نانویی کشور برپا کرده‌اند که بازدیدکنندگان زیادی برای آگاهی بیشتر در زمینه‌های مرتبط با فناوری نانو به آنجا می‌آیند.
از فیلتر خودرو تا تولید ماسک
شرکت بهران فیلتر دستگاه‌هایی داشت که فیلترهایی را تولید می‌کردند که مطابق با استاندارد روز دنیا بود. درخواست تعویض کرده بودند و به‌دلیل تحریم نتوانسته بودند دستگاه‌ها را عوض کنند. ستاد فناوری نانو با اطلاع از این موضوع تلاش می‌کند این دستگاه را بسازد. البته، بهران فیلتر یک شرط می‌گذارد: این‌که دستگاه تولید داخلی تست شرکت ایتالیایی را پاس کند. ستاد هزینه‌های تست را هم متقبل می‌شود.
اکبرزاده معتقد است این کار چند برابر هزینه‌هایش، آوردۀ نقدی و اعتبار ایجاد کرده است: «فیلترها در ایتالیا تست شدند و چند دستگاه سفارش داده شد. همان سال در نمایشگاهی در کره شرکت کردیم و دستگاه را بردیم آنجا. کره‌ای‌ها تست کردند و خریدند. بعد چینی‌ها ۸ دستگاه خریدند.»
این دستگاه‌های تولید فیلتر در زمینۀ تولید ماسک هم خدمت بزرگی به کشورمان کرده‌اند، خصوصاً در زمان همه‌گیری کرونا: «ما در دوران کرونا تقریباً هیچ مشکلی در زمینۀ ماسک اِن ۹۹ در بیمارستان‌ها نداشتیم، چون قبلش این دستگاه موجود بود و داشت کار می‌کرد.»
ستاد نانو همواره تلاش کرده برای شرکت‌هایی که از این فناوری استفاده می‌کنند بازار پیدا کند و بازارشان را گسترش بدهد، نه فقط در میهن عزیزمان، ایران، بلکه در بازارهای جهانی و بین‌المللی. این ستاد برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ دفاتر صادراتی راه انداخت، برای نمونه، ستاد نانو در کشور چین دفتر صادراتی دارد.
داروی ضد سرطان با فناوری نانو
دکتر محمدرضا جعفری از فعالان حوزۀ نانو است که در کانادا در زمینۀ دارو تحصیل کرده و با مدرک دکتری به ایران بازگشته است. در یک همایشی که بچه‌های ستاد نانو هم حضور داشتند دکتر جعفری ایده‌ای راجع به نانو داروها ارائه می‌دهند. نانویی‌ها از ایشان حمایت می‌کنند و دکتر جعفری هم نانو داروی ضد سرطان را می‌سازند. ساخت این دارو هم از نظر اثربخشی و هم از نظر صرفه‌جویی‌های مادی بسیار مفید بوده است.
نانو داروی ضد سالک هم از دیگر محصولاتی است که با حمایت ستاد نانو ساخته شده است. سالک بیماری‌ای است که حدود یک سال طول می‌کشد درمان شود. این بیماری پیش از این فقط از طریق تزریق خوب می‌شده است، اما به یاری دانش و فناوری نانو اولین پمادش ساخته شده و سالیانه سی‌هزار نفر در ایران به این دارو نیاز پیدا می‌کنند.
نانو سیلیکا؛ نمونه‌ای از تلاش زنان قدرتمند ایران
مجید میرزایی راجع به بازدیدهای مختلف برایمان توضیح داد، این‌که چه احساس غرورآمیزی به آدم دست می‌دهد وقتی رشد فناوری نانو را در صنایع مختلف کشور می‌بیند. او دربارۀ آخرین تجربۀ بازدیدشان در اصفهان برایمان گفت: «بانوی تاثیرگذار، خانم دکتر حمیده کلاهدوزان، همراه با تیمشان شانزده سال پیش شروع کردند به حل مشکلات صنعتی کشور و حالا سالانه ۷۰۰ تن نانو سیلیکا در کشور تولید می‌کنند که در صنایع مختلف از خوراکی و دارو گرفته تا لاستیک و رنگ کاربرد دارد.»
کشور ایران سالانه حدود ۵۰۰۰ تن نانو سیلیکا نیاز دارد که خانم کلاهدوزان و تیمشان نزدیک به ۱۵درصد آن را تأمین می‌کنند. ابتدای مسیر برایشان همراه با سختی‌های فراوان بوده و نزدیک به هفت سال با مشکلات مالی فراوان دست و پنجه نرم کرده‌اند. اما کم‌کم با گذشت زمان کسب‌وکارشان توسعه می‌یابد و الان قصد دارند فاز جدید کارخانه‌شان را راه‌اندازی کنند. با راه‌اندازی این فاز جدید سالانه ۳۰۰۰ تن نانو سیلیکا در اختیار صنعت داخلی قرار می‌دهند. در حال حاضر، حدود سیصد نفر پرسنل دارند که از این سیصد نفر بیش از ۸۰ نفرشان دارای مدرک ارشد یا دکتری رشته‌های مرتبط از دانشگاه‌های برتر داخلی هستند.
حل مشکلات زیست‌محیطی با فناوری نانو
ستاد فناوری نانو تلاش کرده است در بازه‌های زمانی ده‌ساله طبق برنامه‌های تصویب‌شده پیش برود و به اهدافش دست یابد. ستاد توانسته است فناوری نانو را معرفی کند، از استعدادهای برتر در این زمینه حمایت نماید، علم نانو را در صنعت جا بیندازد و کاربردی‌اش کند. حالا دیگر وقت آن رسیده است که از ثمر‌ه‌های این نهال بارور بهره‌مند شود و اهداف اصلی‌اش را عملی سازد: تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم.
نانویی‌ها معقدند بسیاری از مسئله‌های امروز ایران را می‌توان با توسعۀ فناوری نانو حل کرد، برای نمونه مسئلۀ کمبود آب: «۹۰درصد مصرف آب کشور در حوزۀ کشاورزی و ۱۰درصد شرب و مصارف دیگر است. بهره‌وری در حوزۀ کشاورزی خیلی مهم است. اگر ۱۰درصد در حوزۀ کشاورزی بهره‌وری یا صرفه‌جویی ایجاد بکنیم یعنی معادل کل آب شربی که در کشور وجود دارد. ما آزمایش کردیم برای استفاده از فناوری نانو حباب در کشت گلخانه‌ای. با این فناوری در گلخانه حدود ۱۸درصد و در شیلات حدود ۳۰درصد بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند. اگر مجلس با همکاری کند، ما آمادۀ حل مسائل مهم و اصلی کشور در این زمینه‌ها هستیم.»
کانال ستاد نانو در بله
ستاد فناوری نانو از کانال‌های مختلفی با مخاطبانش ارتباط می‌گیرد. مخاطبان این ستاد در گروه‌های مختلف اجتماعی می‌گنجند و بسیاری از افراد جامعه با ستاد نانو آشنا هستند، از دانش‌آموزان مقطع دبستان و راهنمایی و دبیرستان گرفته تا دانشجویان دانشگاه و پژوهشگران و حتی صنعتگران و صاحبان کسب‌وکار.
کانال ستاد نانو در بلهhttps://ble.ir/irannano از ۲۰ دی ۱۳۹۶ شروع به فعالیت کرده و اخبار، اطلاعیه‌ها، گزارش‌ها و… مربوط به ستاد در آن منتشر می‌شود. می‌گویند کانال بله برایشان مهم است، چون تعداد کاربران بله هر روز در حال افزایش است. پسند (لایک) و بازدید (ویو) دو قابلیت بله هستند که نانویی‌ها را راهنمایی می‌کنند که مخاطب‌ها چه نوع مطالبی را می‌پسندند.
مهمانان ما از ستاد نانو یکی از نقاط قوت بله را امکانات مالی این اپلیکیشن می‌دانند و پاکت هدیه را از ویژگی‌های جذاب بله به حساب می‌آورند.
پیشنهادهای ستاد نانو برای بله
نانویی‌ها معمولاً گزارش‌های مختلفی از رویدادهایشان منتشر می‌کنند که به‌پیوست تصاویر زیادی دارد. برای انتشار این گزارش‌ها ترجیح می‌دهند عکس‌ها به‌صورت آلبومی در بله منتشر شوند و پیشنهاد می‌دهند که عکس‌ها یکی‌یکی منتشر نشود.
حامد خروشان، که فرایند انتشار محتوا در بله را به‌عهده دارد، اپلیکیشن بله را ساده و راحت توصیف می‌کند و معتقد است کاربر به‌راحتی می‌تواند بخش‌های مختلف را پیدا کند. او می‌گوید: «سرعت اپلیکیشن خوب است، اما انتظار داریم بیشتر بشود. اگر بتوانیم انتخاب کنیم که ویدئوی ارسالی با چه کیفیتی بارگذاری شود، بهتر است. مثلاً ویدئوی دودقیقه‌ای ما ممکن است ۵۰ یا ۶۰ مگ باشد. قابلیتی باشد که بتوانیم کمش کنیم و ۱۰ یا ۱۵ مگ بفرستیم.»
خروشان همچنین پیشنهاد می‌دهد که هنگام ورود به بخش «اعضای کانال»، ابتدا مخاطبین خود را ببینیم و بعد دیگر اعضای کانال را مشاهده کنیم.
نانویی‌ها در بله گروه‌های متعددی دارند و پیشنهاد می‌دهند به گروه‌های بله این قابلیت اضافه شود که مدیران گروه بتوانند ببینند هر پیام را کدام یک از اعضای گروه دیده است.
و در پایان…
هر دیدار برای ما خاطره‌ای دلپذیر است از حضور کاربران عزیزمان در بله. خلاصه‌ای از گفت‌وگویمان را با شما به اشتراک گذاشتیم.
داستان‌های بعدی از مجموعۀ روایت‌های بله را می‌توانید همین‌جا در «وبلاگ بله» بخوانید یا کانال روایت‌های بله را دنبال کنید.اگر هنوز اپلیکیشن بله را نصب نکرده‌اید، می‌توانید از اینجا اپلیکیشن بله را دانلود کنید.
خدا قوت به فعالان عرصه نانو که خیلی عزیزند و فعالان اپلیکیشن بله که تعامل خوبی با کاربران داره و راحت و کار راه بندازه