اپلیکیشن بله قابلیت‌های مالی زیادی دارد که باعث استقبال خیریه ها از این پیام‌رسان بانکی شده است. برای شناخت بیشتر خیریه های بله و همراهانشان تصمیم گرفتیم با مدیران برخی از این خیریه ها دیدار کنیم. در این دیدارها، تلاش کردیم علاوه بر آشنایی بیشتر با خانوادۀ بزرگ بله، نیازهای این اعضای خانواده را بشناسیم و از دغدغه‌هایشان خبردار شویم. همانند دیدار با کانال‌‌داران بله که گزارششان را در وبلاگ بله خوانده‌اید.
در این دیدارها، دربارۀ خیریه های بله حرف زدیم، اینکه کارشان را از چه زمانی آغاز کرده‌اند، چطور با بله و امکانات آن آشنا شده‌اند، بله چه مزیت‌هایی برایشان داشته است و در بله به چه امکاناتی نیاز دارند.
در یکی از روزهای پاییز ۱۴۰۱ (اول آذر ساعت ۱۰ صبح)، با مهدی قمصریان، مدیر خیریۀ همت، گفت‌وگو کردیم و در جلسه‌ای حدوداً دوساعته، پای صحبت‌های مدیر خیریۀ همت نشستیم. همت خیریه‌ای مسئله‌محور است که در سال ۱۳۹۰ تأسیس شده و از سال ۱۳۹۷ در اپلیکیشن بله هم فعال است. چکیده‌ای از این جلسه را در ادامۀ این مطلب می‌خوانید.
همه‌چیز از یک یخچال شروع شد
مهدی قمصریان داستان تولد خیریۀ همت را با مثالی تاریخی تعریف کرد: «در دوره‌ای که پیامک هنوز رسانۀ اصلی و اول بود، در حوزۀ امور خیر، پیامک‌های عمومی معمول بود و افراد به خانواده و آشنایان پیام می‌دادند که این‌قدر کمک می‌خواهیم و این هم شماره‌کارت.»
روزی قمصریان پیامکی دریافت کرد که در آن راجع به جمع‌آوری پول برای خرید بخشی از یک جهیزیه توضیح داده بودند. «از خاطرم نمی‌رود روزی پیامکی از دوست نزدیکم گرفتم که می‌خواستند برای جهیزیۀ فردی یخچال تهیه کنند و کل مبلغ خرید یخچال هم لازم نبود. سیصد هزار تومان (سال ۱۳۹۰) کم داشتند. ازم پرسید که می‌توانم کمک کنم. من خودم در مضیقه بودم و شرایط کمک کردن نداشتم. به ذهنم رسید این مدل شبکه‌سازی را تکرار کنم و با تغییر در محتوا برای شبکۀ خودم ارسال کنم. کمی متن را تغییر دادم و فرستادم برای آدم‌های آشنایی که من را خوب می‌شناختند.»
نیم‌ساعت نشد که مبلغ سیصد هزار تومان کمک‌هزینۀ خرید یخچال را جمع‌آوری کرد. «پیامک می‌آمد، پنجاه تومان، صد تومان و… . سیصد هزار تومان همین‌طوری جمع شد و این کار خیلی برایم حلاوت داشت.»
همت کنید، مشارکت کنید، مهربانی کنید
پس از تجربۀ مشارکت در خرید آن یخچال، ایده‌ای به ذهن قمصریان رسید. چرا از این روش برای کارهای خیر بیشتر استفاده نکنیم؟ «ذهنم را درگیر کرد. با خودم می‌گفتم تو که خودت امکان و توان اقتصادی مستقل نداری می‌توانی از همین روش در مقیاس محدود استفاده کنی. این‌طوری شد که وبلاگی ایجاد کردیم در پرشین‌بلاگ.»
خیریۀ همت از تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۹۰ کار خود را آغاز کرد. پس از طی مراحل مقدماتی در اداره‌کل ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی و ارسال نامۀ درخواست ثبت مجوز به پلیس امنیت ناجا و تأئید سوابق مؤسسان، از نیروی انتظامی مجوز خیریه گرفت. مؤسسان خیریۀ همت آقای مهدی قمصریان و خانم زینب رشیدی مهرآبادی هستند.
دربارۀ نام خیریه پرسیدیم. خیلی‌ها فکر می‌کنند «همت» به شهید همت ربط دارد. مدیر خیریه اما «همت» را به دلیلی دیگر انتخاب کرده است: «در پیامک مربوط به یخچال نوشته بودم: همت کنید که این کار انجام بشود. همت در ذهنم مانده بود. مفاهیمی از همت در ادبیات هم توی ذهنم بود، از مفاهیم دینی و ایدئولوژیک تا مفاهیم انسانی و اجتماعی؛ چراکه ما بی‌تفاوتی را برنمی‌تابیم. سلسله مجالسی از آیت‌الله آقامجتبی تهرانی هم در ذهنم مانده بود. ایشان منبری رفته بود به اسم همت.»
موقع ثبت خیریه البته نام تک‌هجایی را قبول نکردند و قمصریان ناچار شد نام خیریه را «دو بخشی» کند و بگذارد: همت جوانان. این‌طور شد که نام ثبتی خیریه «انجمن خیریۀ همت جوانان» است و در اداره‌کل ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی به شماره ۲۹۹۰۰ ثبت شده است. هنگام ثبت آدرس اینترنتی خیریه هم عنوان «همت» آزاد نبود، برای همین کنار همت عدد ۱۱۰ را به نیت حضرت علی (ع) قرار دادند.
خیریۀ فرایندمحور یا مسئله‌محور؟
در ابتدای کار، خیریه های فعال دیگر را بررسی کردند و رویه‌های کاری‌شان را دنبال نمودند تا ببینند کدام روش از همه پربازده‌تر است. «در برخی نهادهای خیریه، فراگیری این‌قدر زیاد شده بود که با در نظر گرفتن منابع محدود، هنگام تقسیم منابع بر تعداد افراد نیازمند، میزان تخصیص‌یافته به هر فرد بسیار ناچیز می‌شد.»
خیریۀ همت، که در شهریور ۱۳۹۰ آغاز به کار کرد، (بر اساس داده‌های میدانی آن زمان آقای قمصریان) اولین خیریۀ مسئله‌محور ایران بود. «ما بر اساس مدل شفافیت یک پرونده باز می‌کنیم. جمع‌سپاری می‌کنیم. افراد مختلف با بضاعت مختلف داوطلبانه در هر پرونده‌ای که تمایل دارند مشارکت می‌کنند. منابع که به اندازۀ کافی شد، دست نگه می‌داریم و اطلاع‌رسانی می‌کنیم. مسئله را حل می‌کنیم و در کانال‌های خیریه آنلاین به همراهان اطلاع می‌دهیم. بعد می‌رویم سراغ مسئلۀ بعدی.»
اطلاع‌رسانی‌های خیریۀ همت
روش کارشان بر اساس ترتیب زمانی است، مگر اینکه مسئله‌ای اورژانسی پیش بیاید. «اوایل برای جهیزیه و درمان اولویت داشتیم، اما الان چند سالی است در زمینۀ خرید جهیزیه فعالیت نمی‌کنیم.»
از نزدیکان شروع می‌کنند و از طریق ایمیل و پیامک شخصی اطلاع‌رسانی می‌کنند. در سال ۱۳۹۰، یکی از راه‌های اطلاع‌رسانی‌شان هم پست‌های وبلاگشان بود. برخی خبرگزاری‌ها و سایت‌های اینترنتی هم خیریۀ همت را معرفی کرده‌اند و در افزایش میزان مشارکت مردم و اطلاع‌رسانی پروژه‌ها مؤثر بوده‌اند.
خیریۀ همت هم‌اکنون در برخی پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی حضور دارد. اپلیکیشن بله، ussd هف‌هشتاد، اینستاگرام و تلگرام نمونه‌هایی از این پلتفرم‌ها هستند. این خیریه وب‌سایت هم دارد و از ظرفیت خبرگزاری‌ها هم برای اطلاع‌رسانی پروژه‌ها استفاده می‌کند. «ما کار اطلاع‌رسانی شبکه‌ای انجام می‌دهیم. پیامک می‌فرستیم به کسانی که ثبت‌نام کرده‌اند. یک بخش درخواست هم داریم با عنوان عضویت در سامانۀ پیامکی همت. اگر کسی تمایل داشته باشد، می‌تواند شماره‌اش را وارد کند. معمولاً برای حدود ۲۰۰۰ نفر پیامک ارسال می‌کنیم. کانال همت در تلگرام حدود ۱۷۰۰ عضو و در بله بیش از ۳۳۰۰ عضو دارد. در اینستاگرام هم بیش از ده‌هزار دنبال‌کننده داریم.»
بعد از فراخوان دادن و به سرانجام رسیدن هر پروژه هم گزارشی دربارۀ آن منتشر می‌کنند که «گزارش مهربانی» نام دارد. گزارش مهربانی را می‌توان در سایت همت ۱۱۰ و شبکه‌های اجتماعی این خیریه مشاهده کرد.
از شیرینی یک کیبورد تا حلاوت آزادی
خیریۀ همت تاکنون بیش از ۳۵۰۰ پروژه را به انجام رسانده است. هر پروژه داستانی دارد. وقتی ازشان دربارۀ پروژه‌های خیریۀ همت پرسیدیم، داستان برخی از آن‌ها را برایمان نقل کردند: «کوچک‌ترین پروژه‌ای که تاکنون به سرانجام رسیده خرید یک کیبورد بود. دانش‌آموزی کیبوردش خراب شده بود و پول نداشتند بخرند. قیمت کیبورد آن زمان چهل هزار تومان بود. کمترین پروژۀ ریالی ما بود.»
علاقه‌شان به پروژه‌ها به بزرگی و کوچکی‌شان بستگی ندارد. همۀ پروژه‌ها، فارغ از موضوع و اندازه‌شان، برای قمصریان مهم هستند. «همان قدر که این را دوست دارم و حس خوبی پیدا می‌کنم از یادآوری این بچه که خوشحال شده، به پروژه‌های بزرگ هم حس خوب دارم. مثلاً بزرگ‌ترین پرونده‌مان از نظر مبلغ به‌ازای هر نفر، پروژۀ آزادی زندانیان در مشارکت با رادیو بود که مبلغش به بیش از یک میلیارد رسید.» این پروژه «به عشق علی برای پدر» نام داشته و خیریۀ همت بازوی اجرایی آن بوده است که در همکاری با رادیو و سازمان زندان‌ها به آزادی پدران زندانی جرائم مالی کمک کرده است.
تلخی و شیرینی هم‌زمان
پروژۀ به‌یادماندنی دیگر برای قمصریان داستان دختربچه‌ای به نام نازنین‌زهرا مرادی است، داستانی تلخ و شیرین. نازنین‌زهرا اختلالی در ناحیۀ هیپوفیز داشته و هزینه‌های درمانش بسیار سنگین بوده است. خبرگزاری‌های مختلف هم به‌دلیل پیگیری‌های مادرش او را معرفی کرده بودند و از مردم خواسته بودند برای هزینه‌های درمان کمک کنند. این خانواده اهل استان فارس بوده‌اند و برای درمان همیشه در سفر از جنوب به پایتخت بوده‌اند.
در روزهای پایانی سال ۱۳۹۲، از خبرگزاری عصر ایران با خیریۀ همت تماس می‌گیرند که پرونده‌ای برای نازنین‌زهرا باز شود. «جزو معدود پرونده‌هایی بود که سقفی برایش تعیین نکردیم. شاید ۲۵ اسفند یا ۲۶ اسفند بود که اعلام کردیم. عصر ایران هم اطلاع‌رسانی کرد. در عرض ۴۸ ساعت مبلغ ۵۰۰ میلیون آمد به حساب. خودم بدنم مورمور می‌شود الان دارم می‌گویم. این‌قدر متأثر شدم. سریع بستیمش و از مردم تشکر کردیم.»
این اما آغاز داستان بود. حالا باید این مبلغ جمع‌آوری‌شده را صرف هزینه‌های درمان نازنین‌زهرا می‌کردند: «ماه به ماه دارو را تهیه می‌کردیم و فاکتور می‌گرفتیم. تا اینکه ۵۰۰ میلیون تمام شد. متأسفانه مادر نازنین‌زهرا در یکی از ترددها از استان فارس به تهران تصادف کرد و فوت شد. دکترها گفتند دخترش زیاد زنده نمی‌ماند. بعد هم آن بچه از دست رفت.»
دست یاری از دیوار مهربانی
پروژۀ دیگر مربوط به مشارکتی است با صداوسیما. این پروژه برای کمک مالی به جوانی در خراسان شمالی آغاز شد. این جوان در روزهای اول ازدواج در حادثه‌ای در محل کارش با کابل فشار قوی یک دستش را از دست داده بود. برای خرید پروتزِ دست از مؤسسه‌ای در آلمان به حدود ۱۵۰ میلیون پول نیاز داشتند. با این پروتز می‌توانست کار را ادامه دهد و زندگی خانواده‌اش را تأمین کند.
این پروژه با همکاری صداوسیما انجام شد: «شهرام شکیبا برنامه‌ای داشت در شبکۀ دو. در این برنامه، مهمان‌ها روی دیوار مهربانی چیزی می‌نوشتند. ما مراسمی گرفتیم و این دیوار پر یادگاری را حراج کردیم. با پول دیوار برای آن جوان خراسانی، که با خانمش آمده بود تهران، دست سفارش دادیم.»
هزینه‌ها و فراز و فرودهای خیریۀ همت
مؤسسۀ خیریۀ همت فقط یک نیروی کار تمام‌وقت دارد و در زمینۀ صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری بی‌مانند است: «ما اعلام کردیم خیریه‌ای سایبری و مسئله‌محور هستیم. بعد از یازده سال هنوز فقط یک نیروی تمام‌وقت داریم. بقیه داوطلبانه برای همت کار می‌کنند. یک حسابدار پاره‌وقت داریم که دفاتر و صورت‌های مالی‌مان را آماده می‌کند و پاره‌وقت با ما همکاری می‌کند.» حدود ۳۰ تا ۴۰ نفر داوطلب با خیریۀ همت همکاری می‌کنند. یکی از فعالیت‌های اصلی آنان، تشکیل گروه تحقیق و صحت‌سنجی در پروژه‌های خیریه است.
مشارکت مردم در امور خیر هم همیشه ثابت نیست و در طی این سال‌ها فراز و فرودهایی داشته است: «بهترین سال‌های خیریه ۹۶ و ۹۷ بود. بعد کشور وارد شرایط تحریم جدید شد و ضربان اقتصادی مردم ضعیف شد. مشارکت‌ها هم به‌نسبت کمتر شد.» با وجود این، همتی‌ها دست از تلاش برنداشته‌اند. آن‌ها مسیر نیکوکاری را پیش می‌روند و تلاش می‌کنند با توکل به خدا در حد توان به درخواست‌های بی‌شمار خیریه پاسخ بدهند.
آغاز فعالیت خیریۀ همت در اپلیکیشن بله
با هدف مدیریت هزینه‌ها و استفاده از ظرفیت‌های مختلف، درگاه سایت همت را فعال کردند و بعد کد ussd خیریۀ همت فعال شد. در همین جست‌وجوها بود که به اپلیکیشن «بله» رسیدند. نخستین پست کانال خیریۀ همت در اپلیکیشن «بله» در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۷ منتشر شد.
اپلیکیشن بله قابلیت‌های مالی زیادی دارد که باعث استقبال خیریه‌ها از این پیام‌رسان بانکی شده است. «درخواست پول» یکی از قابلیت‌های «بله» است که برای مدیر خیریۀ همت جذاب بوده و در زمینۀ دریافت وجوه از نیکوکاران نیز به یاری خیریه آمده است. در این جلسه، دربارۀ قابلیت «جمع‌سپاری مالی» نیز برای مهدی قمصریان توضیح دادیم. جمع‌سپاری مالی از امکانات کاربردی بله است که می‌توان به کمک آن پویشی را تعریف کرد و تعداد سهم‌های مشخصی را برای آن در نظر گرفت.
نیازهای خیریۀ همت در اپلیکیشن بله
قمصریان امکان مشارکت را از نقاط قوت اپلیکیشن بله می‌داند. همچنین، دو قابلیت «درخواست پول» و «جمع‌سپاری مالی» را برای خیریه‌ها بسیار مفید می‌داند. او در زمینۀ امکانات بله برای خیریه‌ها پیشنهادهایی هم ارائه می‌دهد: «گزارش‌گیری در خیریه خیلی مهم است. شاید شما بتوانید در بله این قابلیت را طراحی کنید و به مخاطب‌ها ارائه بدهید. مثلاً هر نیکوکاری در بازه‌های زمانی مختلف گزارشی دریافت کند از پروژه‌هایی که در آن‌ها مشارکت کرده و میزان مشارکت خود و نتایج پروژه‌ها را نیز مشاهده کند. مثلاً می‌توان این گزارش را به‌عنوان هدیۀ تولد یا مناسبت‌های دیگر برای کاربر ارسال کرد و نامش را گذاشت: کارنامک خیر.»
یکی دیگر از نیازهای خیریۀ همت در بله، امکان گذاشتن وضعیت (استوری) برای کانال به‌صورت تصویر، ویدئو و پخش زنده (لایو) است. با استفاده از این قابلیت می‌توان بهتر با مخاطبان ارتباط گرفت و آن‌ها را در جریان پروژه‌های خیریه قرار داد.
استانداردسازی شماره‌کارت کانال هم از قابلیت‌های دیگری است که قمصریان جای آن را در بله خالی می‌داند، اینکه بتواند به‌صورت پیش‌فرض مشخص کند جمع‌سپاری‌های مالی و درخواست پول در کانال با کدام شماره‌کارت انجام شود و هربار نیاز نباشد از میان کارت‌ها انتخاب کند.
افزایش سرعت اپلیکیشن بله، سهولت در ویرایش متن، افزودن ایموجی‌های متحرک و امکان ایجاد دسته‌بندی برای پروژه‌های خیریه نیز از دیگر پیشنهادهای ارزشمند مهدی قمصریان برای اپلیکیشن بله است.
برکت در حلقه‌های پیرامونی
در گفت‌وگو با مدیر خیریۀ همت، برخی دیدگاه‌های ایشان دربارۀ کار خیر مطرح شد که تأمل‌برانگیز و درس‌آموز بود. قمصریان معتقد است انتخاب کارهای خیر زودبازده باعث می‌شود نیکوکاران سریع‌تر نتیجۀ تلاششان را ببیند.
ملموس بودن نتایج هم خیران را به ادامۀ مسیر نیکوکاری ترغیب می‌کند. «مثلاً ما چند ماه قبل دعوت شدیم به مراکز نگهداری دختران معلول اُزگُل. در مرکز جامع توان‌بخشی امام علی، از دویست دختر کم‌توان ذهنی و جسمی مراقبت می‌کنند. این دختران در سنین مختلف هستند، از ده‌ساله تا هفتادساله. یک پروژه تعریف کردیم: زمین بازی. قرار شد یک زمین بازی برای هواخوری دختران با وسایل ورزش و بازی مناسب برای شرایط بازی آن‌ها درست کنیم. کُل زیرسازی و چمن مصنوعی و وسیلۀ بازی و… با دویست میلیون انجام شد. الان می‌توانیم به خیران این پروژه بگوییم بروند اُزگُل و نتیجۀ کار خیرشان را ببینند.»
قمصریان از عمق دل و جان دربارۀ کارهای خیر و برکت در پروژه‌های خیریۀ همت سخن می‌گوید و لاجرم سخنانش بر دل مخاطب می‌نشیند. «من به رزق و روزی در خیریه اعتقاد دارم. به‌تجربه دیده‌ام در برخی پرونده‌ها به‌محض اعلام مبلغ به‌سرعت جمع می‌شود و در برخی پرونده‌ها هم زمان بیشتری می‌برد. به روزی آن فرد و البته، خیر و صلاحش هم بستگی دارد.»
مدیر مؤسسۀ خیریۀ همت معتقد است که میزان خیر رساندن مهم نیست، مهم این است که در این راه گامی هرچند کوچک برداریم و از نزدیک‌ترین‌ها شروع کنیم. «توجه به حلقه‌های پیرامونی بسیار مهم است. من حلقه‌های پیرامونی را دارای اولویت می‌دانم، کمک مالی به خانواده، دوستان، همسایگان. کمک به نزدیکان اولویت دارد به اینکه شما حرکت کنی از منطقۀ سکونت بروی هزاران کیلومتر دورتر و کار جهادی انجام بدهی. آن را نفی نمی‌کنم، اما اولویت نمی‌دانمش. معتقدم اگر افراد در کار خیر به حلقه‌های پیرامونی توجه کنند، کم‌کم اصلاح کلی انجام می‌شود.»
همان به که نامت به نیکی برند
گفت‌وگوی ما با «مهدی قمصریان»، مدیر خیریۀ «همت»، در ساعت ۱۲ ظهر سه‌شنبه اول آذرماه ۱۴۰۱ به پایان رسید و خاطرۀ دلپذیر دیگری از دیدار ما با خیریه‌های فعال در بله ثبت شد. امیدواریم خواندن خلاصۀ دیدار برای شما، مانند خود دیدار برای ما، دلنشین و تأثیرگذار بوده باشد. به قول سعدی: «جهان نمانَد و خرم روان آدمی‌ای/ که بازماند ازو در جهان به نیکی یاد».
دیدارهای ما با خیریه‌های بله ادامه دارد…
داستان‌های بعدی از خیریه‌های بله را در «وبلاگ بله» دنبال کنید.
عالی بود ، دست حق یارتان
افسانه عزیز سلام؛
از همراهی و رضایت شما بسیار خوشحال و ممنونیم. سربلند و پیروز باشید. 🌿